Nguồn nhựa chính để sản xuất hộp xốp, túi nilon dùng một lần hiện nay là nhựa tái chế, có hàm lượng monostyren (một chất độc) gây tổn hại đến sức khỏe con người.
Thói quen nguy hiểm
Tại Hà Nội, để phòng, chống dịch Covid-19, các nhà hàng kinh doanh dịch vụ ăn uống đều được yêu cầu ngừng bán hàng trực tiếp, chỉ giao hàng về nhà. Cũng từ đây, biết bao hộp xốp, hộp nhựa đựng thức ăn được chuyển tới khắp hang cùng, ngõ hẻm nơi phố thị để đáp ứng nhu cầu của người dùng.
Theo ông Nguyễn Văn Tuấn, bảo vệ chung cư Xuân Mai (Hà Đông), vào những ngày này lượng người xuống sảnh chung cư nhận đồ ăn được các shipper giao tới tăng gấp 4 - 5 lần so với những ngày trước khi có dịch. Chị Đoàn Kim Huệ, một người dân sống tại chung cư HH2E, Xuân Mai, cho biết, do đang là thời điểm nghỉ hè, trẻ được ở nhà mà cha mẹ vẫn phải đi làm nên nhiều gia đình thường đặt các bữa sáng và trưa cho trẻ thông qua dịch vụ bán hàng online. Không chỉ ở chung cư Xuân Mai, việc nói trên diễn ra ở rất nhiều nơi trên địa bàn thành phố, nơi các gia đình trẻ bận rộn, hối hả với cuộc sống nơi thị thành.
Làm một phép tính đơn giản, có thể thấy rõ hơn về hệ lụy từ thói quen tưởng như vô hại là sử dụng hộp xốp, hộp nhựa để đựng thức ăn. Chẳng hạn, một chung cư 30 tầng, mỗi tầng 10 căn hộ. Mỗi ngày, mỗi tầng có nửa số hộ gọi ít nhất một bữa ăn bên ngoài, mỗi suất ăn sẽ có khoảng 2 - 3 hộp, sẽ có 10 - 15 hộp đựng thức ăn được bỏ ra thùng rác. Nếu tính cả chung cư, số hộp xốp bỏ đi lên đến con số hàng trăm, và nếu nhân con số ấy với một tuần, lượng hộp xốp, hộp nhựa thải ra có thể lên tới hàng nghìn hoặc hơn.
Được biết, thói quen sử dụng hộp xốp, hộp nhựa để đựng thức ăn từ lâu đã được nhiều chuyên gia cảnh báo do lo ngại tới vấn đề an toàn thực phẩm, song theo phản ánh của các nhà hàng, họ chưa thể tìm được các giải pháp thay thế bởi nếu sử dụng các sản phẩm hộp, túi hữu cơ thì chi phí sẽ tăng lên nhiều lần. “Trong bối cảnh dịch bệnh, người dân đang khó khăn, thắt chặt chi tiêu thì việc tăng giá thành sản phẩm là không khả thi”, chị Nguyễn Thị Hạnh, chủ cơ sở bún đậu trên phố Nguyễn Văn Lộc, Hà Đông, cho biết.
Lo ngại về thói quen sử dụng hộp xốp để đựng thực phẩm, Giáo sư Nguyễn Lân Dũng, chuyên gia cao cấp Viện Vi sinh vật và Công nghệ sinh học cho hay, các nhà nghiên cứu của Mỹ từng công bố kết quả nghiên cứu của 10 chuyên gia về chất độc hóa học và y tế, theo đó chất Styrene tồn tại phổ biến trong cốc xốp, hộp đựng cơm bằng xốp và các đồ chứa thực phẩm dùng một lần, và có đủ căn cứ để coi là một chất gây ung thư ở người.
“Nhựa làm hộp xốp trong quá trình chế biến thường tồn dư lượng nhỏ hoạt chất Styrene. Nếu gặp đồ ăn nóng trên 70oC, nhiều dầu mỡ hoặc có tính axít như giấm, nước chanh, chất Styrene sẽ bám vào thức ăn, có thể gây ung thư nếu đi vào cơ thể. Trên thế giới, nhiều nước đã cấm sử dụng hộp xốp đựng thực phẩm”, Giáo sư Nguyễn Lân Dũng cho hay.
Viện Khoa học Công nghệ Việt Nam cũng nhiều lần cảnh báo thói quen dùng hộp xốp đựng thực phẩm vô tội vạ của người Việt. Theo đó, nguyên liệu sản xuất hộp xốp đang lưu hành trên thị trường chủ yếu từ Polystyrene. Do Polystyrene phân tử thấp nên nó chỉ được dùng để đựng thức ăn nguội, thức ăn nóng là điều tối kỵ. Vì nhiệt từ thức ăn nóng sẽ khiến loại nhựa này giải phóng ra chất độc Monostyren - nếu ngấm vào thức ăn thì rất hại cho gan.
Ngoài việc ảnh hưởng trực tiếp tới sức khỏe con người khi tiếp xúc với thực phẩm, theo PGS.TS Trần Hồng Côn (khoa Hóa học, Trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội), hộp xốp, hộp nhựa sau một khoảng thời gian nhất định sẽ bị phân hủy, chuyển thành những hạt nhựa có kích thước siêu nhỏ, ngấm vào nguồn nước hay lơ lửng trong không khí khiến động vật, con người nuốt phải, từ đó gây ra tác hại với sức khỏe con người.
Thủy tinh là chất liệu đựng thực phẩm an toàn.
Hạn chế, tiến tới loại bỏ
Ngoài hộp xốp, hiện thói quen phổ biến trong bảo quản thực phẩm là sử dụng hộp nhựa. Cá biệt, nhiều cơ sở còn đựng nước dùng nóng vào các túi nilon. Theo bác sĩ Nguyễn Trọng Hưng, Phó Trưởng khoa Dinh dưỡng lâm sàng và tiết chế, Bệnh viện Nội tiết Trung ương, việc này rất nguy hiểm bởi ở nhiệt độ cao, nhựa và thực phẩm sẽ bị biến dạng và xảy ra phản ứng hóa học, tạo ra hóa chất có lượng độc tố, dẫn đến tình trạng phơi nhiễm độc.
Khi đi vào cơ thể, những chất này sẽ len lỏi vào các cơ quan nội tạng, đi vào máu, dẫn đến nhiều bệnh nguy hiểm. Điều đáng nói là dấu hiệu bệnh có thể chưa xuất hiện ngay; các yếu tố gây bệnh tích lũy dần thành bệnh mãn tính, khi phát bệnh thì đã ở giai đoạn muộn. Chưa kể, việc dùng đồ nhựa đựng thức ăn nhiều muối, đồ ăn nhiều dầu mỡ còn làm phát sinh các độc tố có hại.
Để đảm bảo sức khỏe cho bản thân cũng như gia đình, bác sĩ Hưng khuyến cáo, tốt nhất người dân không nên sử dụng đồ nhựa đựng thức ăn nóng trực tiếp, dù là dạng đồ nhựa nào. Riêng với đồ nhựa dùng một lần thì tốt nhất là không sử dụng. Nếu có nhu cầu sử dụng đồ nhựa đựng thức ăn, chúng ta nên chọn sản phẩm của những hãng uy tín, có thương hiệu. Khi đựng thực phẩm trong hộp nhựa, chỉ nên đựng những loại đồ khô, ít dầu mỡ, ít muối, tránh tối đa bảo quản ở nhiệt độ cao để hạn chế mối nguy hại cho sức khỏe.
Về phía Bộ Y tế, ông Nguyễn Hùng Long, Phó Cục trưởng Cục An toàn thực phẩm cho hay, người dân chỉ nên sử dụng hộp, hộp nhựa có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, bảo đảm đúng các quy định về an toàn thực phẩm theo khuyến cáo của nhà sản xuất. Cũng theo ông Long, người dân không dùng hộp xốp, hộp nhựa để đựng các loại thức ăn, đồ uống nóng, nhất là các loại thức ăn rán có nhiều dầu mỡ còn đang nóng. Không dùng hộp xốp để đựng và bảo quản thực phẩm trong thời gian dài, chỉ nên dùng một lần.
Ngoài ra, không hâm nóng thức ăn trong hộp xốp, hộp nhựa bằng lò vi sóng. Những loại đồ nhựa sử dụng một lần không được tái sử dụng. Riêng với thức ăn, đồ uống chua, có độ axít cao như dưa muối, cà muối, sa lát trộn dấm, nước chanh thì không nên đựng bằng hộp xốp.
Nói về giải pháp cho người tiêu dùng, PGS. Trần Hồng Côn cũng nhấn mạnh, chỉ nên sử dụng hộp xốp như giải pháp tình thế, nên dùng hộp bã mía hoặc các loại hộp gốm sứ, thủy tinh để đựng thực phẩm nhằm đảm bảo an toàn cho sức khỏe.
